Әз Тәуке заманындағы әр түрлі саяси

Әз Тәуке заманындағы әр түрлі саяси оқиғаларды қазақ шежіресі ауыз әдебиетінің басқа да түрлері бірсыдырғы баяндайды. Олардың негізгі желісі «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» оқиғаларымен тікелей байланысты болып келеді. Шәкәрім: «бұл Әз Тәукенің тұсында қазаққа қатағанда, қалмақта, өзбек-сартта жау болып, Тәшкентті алып, қазақ онда көп тұра ламай, 1652-ші жылдары ауып, Әмудариясының жағасына, Парсының бергі шетіне барды»[89,79]. 1652-ші жылы кейбір деректерге қарағанда Салқам Жәңгір хан қалмақтың батыры Қалдаман тайшымен жекпе-жекке шығып, қайтыс болған. Мүмкін қазақтың Әмударияға қарай қопарыла көшуі осы себептен болар. Ұлы жүз шежіресінде «Ұлы жүз Жиделі Байсынға алты рет ауыпты. Алғашқы рет Қожамберді тұсында екен. Бұл Есім хан тұсында болған» деуіне қарағанда қазақ жұртының оңтүстікке көрсетілген мерзім ішінде бірнеше рет қоныс өзгерткенін аңғарамыз[171,80].
Қалмақ деректері және соны мол пайдаланған Ресей тарихшылары 1681-1684 жылдары Жоңғария әскерінің Түркістан өңірін шапқыншылыққа ұшыратып, Сайрам қаласын қиратқанын жазады[99]. Қазақ шежіресін қарасақ осы оқиғаларға Әз Тәукенің де, оның жанындағы билері Төле мен Қазыбектің де қатысы болса керек. Себебі Қазыбекке байланысты айтылатын аңыздарда, оның 18 жасында Қоңтәжіге елшілікке барғаны айтылады. Егер туған жылы 1666 жыл мөлшері десек, онда 18-ге келген уақыты 1684 жыл. Яғни, 1681-1683 ші жылдардағы қалмақ шабуылында қолға түскен қазақтарды тұтқыннан босатуға Қазақ Ордасынан барған елшіліктің уақыты шығады[172].
XVІІ ғасырдың ортасы қалмақ руларының Сарыарқа және Жетісу жерлеріне батыл жылжитын уақыты[165]. Осы жылжудың нәтижесінде Сарыарқада қоныстанған қазақ руларының бірсыпырсы Жиделі Байсынға, жалпы оңтүстікке көшуі әбден мүмкін. Мұны Дулат ақын [ XІX ғ.ортасы]:
Ата қоныс Арқадан
Басында қазақ ауғанда,
Күзді күнгі нөсердей
Көзінің жасы жауғанда,
Ақтабан болып шұбырып
Асып асқар таудан да, - деп суреттейді[91,88].

Результаты (английский) 1:

Az Tauke day, a variety of other types of political events in the history of Kazakh oral literature tells birsıdırğı. Their main line of "national disaster, Alqaköl stretched" is directly related to the events. Shakarim: "During the coming risk Katagan Kazakhs, Kalmyks, improvements to the Uzbek-enemy, Tashkent, although a lot Kazakh Lama, the past 1652 years, the bank Ämwdarïyasınıñ, went to the edge of Persia," [89.79]. In 1652 some of the than cool Zhangir Khan Kalmyk hero Qaldaman tayşımen fight and died. This transition can be excavated by the Kazakh Amu Darya reasons. Great hundred chronicle "Great shifting hundreds Zhideli Baysınğa six times. For the first time at the Kozhamberdinsky. Remember that during the reign of Khan "is to some extent Kazakh brothers moved to the valley has changed several times during the period specified in the south [171.80].
Kalmyk data and rich use of historians of Russia in 1681-1684 Dzungaria army destroyed the city of Turkestan region plunged attacks Sairam writes [99 ]. Kazakh look at the genealogy of these events, Az risk, his dances have been involved in the payment and Qazıbektiñ. As referred to in connection with the Qazıbekke legends, will be 18 years old when he visited the embassy Qoñtäjige. If the size of your birth year 1666 but any time in 1684 to 18 years. That will be for the years 1681-1683 attack Kazakhs went to the Kazakh Horde embassy release of prisoners taken time out [172].
XVII century, the tribes will be the center of Sary-Arka time and Semirechenskaya moving boldly into the [165]. As a result of moving this Saryarka populated Kazakh tribes birsıpırsı Zhideli Baysınğa, the total is likely to move south. This Dulat poet [XIX ğ.ortası]:
parents moved back from the date of the
beginning of the Kazakh Afghan
winter storm
age fall,
bream
over şubırıp illustrates that even the lofty mountain [91.88].