Кейінгі тарихи зерттеулерде қазақ х

Кейінгі тарихи зерттеулерде қазақ ханы Жәнібекті (1453-1474) «Әз Жәнібек» деп атау көрініс тапқан. Ал шын мәнінде «әз» атауы Алтын Орда ханы Өзбек ханның ұлы Әз Жәнібекке (1341-1357) жж. қатысты. Бұл туралы ортағасырлық жазба дерек: «..Ханом стал Узбек. Затем ханом стал его сын Джанибек. Его называли святым Джанибеком» –деп Жәнібектің әзіз аталғаны жөнінде атап өтеді[129,33]. Бұл дерек шежіре тарапынан да қолдау табады. XVІІ ғ. жазылған Әбілғазы шежіресінен мынадай мәлімет аламыз: «Өзбек хан өлген соң, оның ұлы Жәнібекті хан көтереді. Жәнібек хан ғажайып мұсылман патша болды, өзі ғұлама, ибалы, ақылды кісі еді, Сарайшық шаһарында таққа отырды, шариғатты қатаң сақтар еді»[4,116].
Келтіріп отырған екі деректе Алтын Орданың ханы Жәнібектің «Әз» аталуының бірнеше себептерін ашып көрсеткен. Қ.Халид Әз Жәнібектің өте әділ, шарғи мәселелерге жетік болуымен қатар «Әз Жәнібек» лақабын алғанын айта келе, «Әзіз Жәнібек деген сөз, бұл халыққа аса әділдігімен беделді болып көріне білген» –деп бұл жазғанын «Әзіз» –арабша «ғазиз» -қымбат, қадірлі деген мағынаны білдіретінін дәлел етіп бекітеді[88,234]. Шынында да, араб тілінде «Әз» –мықты, қымбатты, құрметті, ғазиз деген мағынада түсіндіріледі[138,513].
Қазақ арасында кең тараған тарихи аңыздардың көпшілігінде Әз Жәнібек атының кездесуі кездейсоқ емес. Бұл әңгімелер Әзіз Жәнібектің даналығы арқылы көшпелілердің арман-тілегін тануға мүмкіндік береді. Аңыздардың бірінде Әз Жәнібекке дүниеде не өлмейтіні жөнінде данышпандық сұрақ қойғызды. Мұны хан өзінің алпыс биіне қойғанда олар былай депті:
«Ағын су өлмейді,
Асқар тау өлмейді,
Аспанда ай мен күн өлмейді,
Әлемде қара жер өлмейді».
Сонда Жиренше шешен бәріне былай деп қарсы шығыпты:
Ағын судың өлгені,
Алты ай қыста қатқаны.
Асқар таудың өлгені,
Басын бұлттың жапқаны.
Ай мен күннің өлгені,
Еңкейіп барып батқаны.
Қара жердің өлгені,
Қар астында қалғаны.
Ажал атқан оқ бір алланың қақпаны.
Дүниеде не өлмейді?
Жақсының аты өлмейді,
Ғалымның хаты өлмейді[139,16].

Результаты (английский) 1:

Subsequent historical research Zhanybek Kazakh Khan (1453-1474) "Az Z." reflected in the name. In fact, "az" the name of the son of the khan of the Golden Horde Uzbek Khan Az Zhanybek (1341-1357). . Medieval written about this fact: "Became ..Xanom Uzbekistan. Became obscured by Hanoi His criticism Janik. His nazıvalï svyatım Djanïbekom "said Zhanybek celebrate on the name of Aziz [129.33]. This will be supported by the genealogical data. XVII century. A. lineage can read the following: "Uzbek Khan will be after the death of his son Janibek Khan. Z. Khan was a Muslim king amazing man, delicate, intelligent man would shed was king in the city, there would be no strict Yet "[4.116].
Two Golden Horde without Zhanybek" Az "to disclose the reasons for name a few. Q.Xalïd Az Zhanybek is very fair, in addition to knowledge of the issues şarğï "Az Z." shortcut you want to say that, "Aziz Z. word that people knew the show is the most prestigious justice," he wrote, "Aziz" Arab "Gaziz" dear, dear approved so that means that arguments [88.234]. Indeed, in Arabic, "Az" -mıqtı, dear, dear, Gaziza explained the sense that [138.513]. The
legend is widespread among the Kazakh history with the name of the majority of Az Janibek not accidental. These stories Aziz Zhanybek wisdom to recognize the dreams and wishes of nomads. Az Zhanybek one of the legends in the world and put them on the ölmeytini brilliant question. Khan put his sixty dance it, they said:
"Water does not die,
Askar mountain will not die, the
moon and the sun does not die, the
world of black earth will not die."
Then went against all the red-speaker said:
wastewater death,
spoke in the winter six months.
Askar death
overriding cloud closure of the mountain . the grief to the inclination of the
month and day of death
.
Somewhere death,
trapped under the snow.
God is one of the fatal bullet fired shots.
What in the world does not die?
good name will not die,
scientists Peter die [139.16].